Sosyal fobi, kişinin sosyal ortamlarda yoğun korku ve utanç hissi yaşamasına neden olan yaşam kalitesini ciddi şekilde düşüren bir tür anksiyete bozukluğudur. Topluluk önünde konuşmaktan yeni insanlarla tanışmaya kadar pek çok durumda ortaya çıkan bu güçlü kaygı kişinin günlük hayatını sınırlayarak sosyal ilişkilerini olumsuz etkiler. Çarpıntı, terleme ve titreme ve mide rahatsızlıkları gibi fiziksel belirtilerle kendini gösteren sosyal fobi kişiyi zamanla içine kapanmaya ve yalnızlaşmaya itebilir.

SOSYAL FOBİ NEDİR?
Sosyal fobi diğer adıyla 'Sosyal Anksiyete Bozukluğu' kişinin başkaları tarafından gözlenmekten veya yargılanmaktan korkması nedeniyle ortaya çıkan yoğun kaygı, korku ve utanç hissetmesidir. Bu durum bireyin sosyal etkileşimlerden uzaklaşmasına ya da yoğun stres altında yaşamasına neden olur ve zamanla kişinin normal hayattan uzaklaşarak izole bir yaşam sürmesine neden olur.
Sosyal fobi iki farklı türde görülür. Biri özgül sosyal fobidir yani sadece belirli durumlarda meydana gelen kaygı ve korku halidir. Mesela topluluk önünde konuşma veya sunum yapma sırasında hissedilen yoğun kaygı halidir. Bir diğer tür de 'Yaygın Sosyal Fobi'dir. O da kişinin her sosyal ortamda yoğun kaygı yaşadığı durumdur. Örneğin bir mağazada sıyafet denerken bir satış görevlisinin yaklaşması, sırada beklerken konuşmak zorunda kalmak ya da birine saat sormak gibi gündelik sosyal etkileşimler bile ciddi bir stres kaynağı haline gelir.
İşte bu sosyal anksiyete bozukluğu kişinin yaşam kalitesini düşürerek fiziksel belirtiler yanı terleme, titreme, çarpıntı, mide bulantısı ve duygusal belirtiler yani özgüven eksikliği, kendini yetersiz hissetme ve negatif düşüncelerle kendini gösterebilir. Genellikle 20 yaş altındaki kişilerde daha sık görülür.

SOSYAL FOBİ BELİRTİLERİ NELERDİR?

Anksiyete bozuklukları içinde yer alan sosyal fobi kişinin korkulan durumla karşı karşıya geldiğinde fiziksel ve psikolojik bazı semptomlarla ortaya çıkar.
Fiziksel belirtiler; Yüz kızarması, terleme, ağız kuruluğu, kalp çarğınıtısı, nefes almada güçlük veya nefes darlığı, mide ve bağırsak rahatsızlıkları örneğin ishal, kas gerginliği ve titreme.
Psikolojik belirtiler; Yetersizlik ve güçsüzlük hissi, fiziksel görünümle ilgili beğenilmeme algısı, sevgiyi hak etmediğini düşünme, hata yapmaktan korkma ve mükemmel olma çabası, yoğun kaygı yaşayıp bunu gizlemeye çalışma, kusursuz davranma eğilimi ve toplumun beğenisini kazanma isteği, korkulan sosyal ortamlara girememe ya da bu durumlardan kaçınma arzusu, insanlarla göz teması kurmaktan kaçınma.
Bu belirtiler kişinin sosyal yaşamını olumsuz etkileyerek yoğun bir içsel sıkıntı ve izolasyona neden olabilir.

SOSYAL FOBİ NEDEN OLUR?

Sosyal fobinin kesin bir nedeni olmamakla birlikte biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörlerin birleşimi bur durumun ortaya çıkmasında etkili olabilir. Genetik yatkınlık, çevresel etkenler ve kişisel deneyimler bu rahatsızlığın gelişmesinde önemli rol oynar.
Ebeveynlerinde sosyal fobi öyküsü olan bireylerde genetik yatkınlık nedeniyle bu durumun görülme riski artar. Aynı zamanda çocukluk döneminde yaşanan olumsuz sosyal deneyimle, dışlanma, ailenin ilgisizliği ve aşırı onaylanma ihtiyacı gibi durumlar bireyde sosyal kaygının gelişmesine katkıda bulunabilir.

Sosyal fobi öğrenilmiş bir durum olarak da ortaya çıkabilir. Özellikle kişinin kendisi için utanç verici bir sosyal deneyim yaşaması ilerleyen süreçlerde bu tür durumlarda yoğun kaygı hissetmesine neden olabilir.

SOSYAL FOBİ TEDAVİ EDİLMEZSE NE OLUR?

Çocukluk döneminde fark edilmeyen ya da tedavi edilmeyen sosyal fobi ilerleyen yaşlarda kişinin üniversite hayatında ya da iş yaşamında bu durumu fark etmesine neden olabilir. Ancak bu süreçte yaşanan zorluklar kişinin özgüven kaybı yaşamasına, haklarını savunamamasına ve kariyer hedeflerinden uzaklaşmasına yol açabilir.

Tedavi edilmeyen sosyal fobi genellikle tehlikeli bir duruma neden olmaz ancak depresyon, panik atak ve madde kötüye kullanımı gibi diğer sağlık sorunlarının ortaya çıkma riskini artırabilir. Bu nedenle erken müdahale önemlidir.

SOSYAL FOBİ TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

Sosyal fobi tedavisinde öncelikle kişinin hangi durumlarda rahatsızlık hissettiği belirlenir ve bu durumlarda nasıl davrandığı hangi duygular ve düşünceler taşıdığı incelenerek tedavi süreci buna göre şekillendirilir. Bu süreçte kişinin rahatsızlık hissettiği anlarda duygu ve düşüncelerini kontrol etmeyi öğrenmesi sağlanır. Bilişsel davranışçı terapi (BDT) bu hedefe ulaşmada oldukça etkili bir yöntemdir. Sosyal fobinin şiddetine göre ilaç tedavisi de psikoterapiye eklenebilir. İlaç tedavisi genellikle 2-3 hafta içinde etkisini göstermeye başlar.

Kişiye adım adım başa çıkma stratejileri kazandırılır. Sosyal fobi yaşayan kişiler tedaviye genellikle isteksizdirler ama erken dönemde başlanan tedaviyle sosyal fobi iyileştirilebilir. Tedavi süreci bazen yavaş ilerleyebilir ama oldukça olumlu sonuçlar alınır ve kişi yaşam kalitesinde belirgin bir iyileşme yaşar.